ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΤΥΧΗ

ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΤΥΧΗ

   Από την άποψη της προσωπικής ζωής είναι επίσης απάνθρωπο, άδικο. Άκου μερικούς κώδικες ως βάση αυτής της Τέταρτης Πτυχής. 

   Πρώτος κώδικας: Όταν εσύ γνωρίζεις ότι η τρίβος και οι αντιλήψεις σου είναι ορθές, τότε έχεις το δικαίωμα να πεις «Ο δρόμος μου είναι σωστός!» ή «Είναι πιο ωραίος!»  Όμως δεν έχεις το δικαίωμα να πεις  «Το μόνο σωστό είναι ο δικός μου δρόμος!» Και κατά το μυστήριο του αποφθέγματος:

وَعَيْنُ الرِّضَا عَنْ كُلِّ عَيْبٍ كَلِيلَةٌ

تُبْدِى الْمَسَاوِيَ  وَلٰكِنَّ عَيْنَ السُّخْطِ

[Το βλέμμα της συγκατάθεσης είναι τυφλό προς τις ντροπές. Ενώ το κακό μάτι δείχνει τις ασχήμιες.][1]

το ανελέητο βλέμμα και η προσκολλημένη σκέψη σου δεν μπορεί να είναι κριτής και να καταδικάσει ως αδικία το δρόμο κάποιου άλλου. 

   Δεύτερος κώδικας: Το δίκιο που ευθύνεσαι είναι, το καθετί που λες να είναι δίκιο. Όμως δεν έχεις εσύ το δικαίωμα να λες το κάθε δίκιο. Όλα όσα λες πρέπει να είναι σωστά, ωστόσο δεν είναι σωστό να λες όλα τα σωστά! Διότι κάποιος σαν κι εσένα που δε φέρει αγνή πρόθεση, ενίοτε συμβαίνει να χτυπάει σε ευαίσθητο θέμα και να προκαλεί αντίθετη αντίδραση.

  Τρίτος κώδικας: Εάν θέλεις να εχθρεύεσαι κάτι, να εχθρεύεσαι την έχθρα που έγκειται στη καρδιά σου και να προσπαθείς να την εξαλείψεις. Ακόμη να εχθρεύεσαι το ανυπάκουο σου εγώ (ναφσ-ι εμμαρέ) [το συναίσθημα που προτρέπει το άτομο στο κακό, στα παράνομα και στα αθέμιτα.] και τις πρόσκαιρες επιθυμίες και τα πάθη του, τα οποία σε επισύρουν σε μεγάλη ζημιά περισσότερο από κάθε άλλο· και φρόντισε να το συμμορφώσεις. Μην εχθρεύεσαι τους πιστούς για χατίρι εκείνου του επιζήμιου ναφς (εαυτού) σου. Εάν ζητάς έχθρα, οι ειδωλολάτρες, οι αμετανόητη αρνησίθεοι είναι πάμπολλοι, αυτούς να εχθρεύεσαι. Βέβαια όπως η ιδιότητα της αγάπης είναι άξια αγάπης, έτσι και το χαρακτηριστικό της έχθρας είναι καθεαυτό και προπάντων άξιο έχθρας. 

   Εάν επιδιώκεις να καταβάλλεις τον εχθρό σου, να ανταπαντήσεις με καλοσύνη στην κακία του. Διότι εάν του ανταποκριθείς με κακία, τότε η έχθρα μεγαλώνει. Ακόμα και αν είναι φαινομενικά ηττημένος εκ βάθους καρδιάς θα κρατάει μίσος και θα διατηρεί την έχθρα. Εάν όμως του ανταπαντήσεις με καλοσύνη θα μεταμεληθεί και θα σου γίνει φίλος.                        

٭وَاِنْ اَنْتَ اَكْرَمْتَ اللَّئِيمَ تَمَرَّدًا٭ اِذَۤا اَنْتَ اَكْرَمْتَ الْكَرِيمَ مَلَكْتَهُ ٭

[εάν δείξεις καλοσύνη σε έναν καλό και αξιοπρεπή, θα τον κερδίσεις. Εάν δείξεις καλοσύνη στον κακό θα τον αγριέψεις.][2]

κατά αυτό το απόφθεγμα το γνώρισμα του πιστού είναι να είναι φιλάγαθος. Η δική σου αγαθοεργία θα τον τιθασεύσει. Αν και φαινομενικά μπορεί να είναι κακός, [ο πιστός] από άποψη της πίστης του είναι φιλάγαθος. Μάλιστα, συμβαίνει πολλή με το να λες σε κάποιο κακό άτομο ότι είναι «καλός!» τον βλέπεις και καλυτερεύει, ενώ αποκαλώντας κάποιο καλό άτομο «κακό!» τον βλέπεις να χειροτερεύει.  Αφού έτσι έχουν τα πράγματα, τότε δώσε βάση στις άγιες αρχές του Κουράν όπως τα ακόλουθα εδάφια: 

وَاِنْ تَعْفُوا وَتصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَاِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ٭ ٭وَاِذَا مَرُّوا باِللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا֍

[«…κι όταν βρίσκονται απέναντι σε κενολογίες και ασχροέπειες, αποχωρούν από εκεί διατηρώντας  την αξιοπρέπειά τους.» Κουράν, Ελ-Φουρκάν 25:72] 

[«…εάν τους συγχωρείτε και εάν είστε επιεικείς και τους συγχωρείτε, τότε βεβαίως και ο Αλλάχ είναι πολύ σπλαχνικός και πολύ συγχωρητικός.» Κουράν Ελ-Τεγάμπουν 64:14]

Η ευτυχία και η σωτηρία είναι σε αυτά!

   Τέταρτος κώδικας: Αυτοί που διατηρούν έχθρα και μνησικακία παιδεύουν και τον ίδιο τους τον εαυτό-ναφς και τον πιστό τους αδερφό αλλά ακόμη και την θεϊκή ευσπλαχνία, αδικούν και παραβαίνουν. Διότι με το μίσος και την κακία υποβάλλει τον εαυτό του σε ένα μαρτυρικό βασανιστήριο προκαλώντας του μια αδιάλειπτη πίκρα σχετικά με τα αγαθά που έρχονται στον αντίπαλό του και θλίψη  από τον φόβο του. Ως εκ τούτου τυραννά ο ίδιος τον εαυτό του.

   Εάν η έχθρα προέρχεται από ζηλοφθονία τότε είναι ολωσδιόλου βασανιστήριο. Επειδή η ζήλια πρωτίστως καταπιέζει, καίει και καταστρέφει τον ίδιο τον ζηλόφθονα. Ενώ προκαλεί λίγη ή και καθόλου βλάβη στον επίφθονο.

  Η γιατρειά της ζήλιας είναι: Ο ζηλόφθονας ας στοχαστεί το τέλος των πραγμάτων τα οποία ζηλεύει· άρα να καταλάβει ότι η εγκόσμια ομορφιά, η δύναμη, το πόστο και ο πλούτος τα οποία υφίστανται στον αντίπαλό του είναι πρόσκαιρα αλλά και μάταια. Αποφέρουν λίγη ωφέλεια αλλά αρκετά μεγάλη ταλαιπωρία. Και αν αυτά είναι προτερήματα που σχετίζονται με τον μεταθανάτιο κόσμο, μα έτσι κι αλλιώς σε αυτά δεν υπάρχει ζήλεια. Εάν ζηλεύει ακόμη και αυτά, τότε ή ο ίδιος είναι υποκριτής θέλει να αναλώσει τον πλούτο του υπερπέραν στα εγκόσμια· ή θεωρεί υποκριτή τον επίφθονο αντίπαλό του εν συνεπεία πάλι κάνει αδικία και τυραννία. 

   Επιπρόσθετα με το να ευχαριστιέται για τις συμφορές και να θλίβεται για τα αγαθά που βρίσκουν τον αντίπαλό του, προσβάλλει το πεπρωμένο, τη θεϊκή ευσπλαχνία ως προς τη γενναιοδωρία  που ο ίδιος έλαβε. Και είναι σαν να επικρίνει το πεπρωμένο και να διαμαρτύρεται κατά της ευσπλαχνίας. Αυτός ο οποίος ενίσταται στο πεπρωμένο χτυπάει το κεφάλι του στον άκμονα και το σπάει. Αυτός ο οποίος αμφισβητεί τη θεϊκή ευσπλαχνία, στερείται εκείνης της ευσπλαχνίας. 

   Άραγε ποιό έλεος καταδέχεται και σε ποιά άφθαρτη συνείδηση χωράει να ανταπαντά επί ένα ολόκληρο χρόνο με εχθρικότητα και μίσος για κάτι που δεν αξίζει ούτε μιας μέρας έχθρα. 

   Μολονότι  δεν μπορείς να καταλογίσεις μια κακία που σε έχει βρει από μέρους ενός πιστού αδερφού σου εξολοκλήρου σε αυτόν, και να τον καταδικάσεις. Διότι καταρχάς ένα μερίδιο της μοίρας, του πεπρωμένου ενυπάρχει μέσα σε αυτό. Αφαιρώντας εκείνο το μερίδιο αρμόζει να αποκριθείς με συγκατάβαση και ανεκτικότητα απέναντι του. Δεύτερον, ξεχωρίζοντας το μερίδιο του ναφς-εγώ και του σατανά, όχι να εχθρεύεσαι αυτόν τον άνθρωπο, αλλά επειδή ηττήθηκε στο ναφς-εγώ του, θα πρέπει να τον λυπάσαι και να περιμένεις να μετανοήσει. Τρίτον, εσύ ο ίδιος κοίτα το ελάττωμα το οποίο δε  βλέπεις ή δε θέλεις να δεις που ανήκει στο δικό σου ναφς και καταλόγισε ένα μερίδιο και σε αυτό. ‘Ύστερα, εκπίπτοντας όλα τα παραπάνω, το μικρό μερίδιο που απέμεινε εάν το αντιμετωπίσεις με υψηλοφροσύνη, με συγχώρεση και με αμνηστία -τα οποία είναι αυτά που θα καταβάλλουν πιο γρήγορα και πιο σωτήρια την έχθρα σου- θα γλιτώσεις από το να προβείς σε μια απανθρωπιά και  ζημιά. 

   Ειδάλλως, σαν ένας μεθυσμένος, παράφρονας οβριός  αδαμαντοπώλης ο οποίος αγοράζει μπουκάλια και κομμάτια πάγου σε τιμή διαμαντιού, έτσι το ίδιο να ανταποκρίνεται κανείς με μια έντονη απληστία και με ένα ακατάπαυστο μίσος και μια ατέλειωτη έχθρα -λες και θα ζήσει αιώνια στη γη και θα είναι μαζί του- στις μάταιες, πρόσκαιρες ανεπαίσθητες εγκόσμιες δουλειές που δεν αξίζουν δεκάρα, είναι κυριολεκτικά μια απανθρωπιά ή μια μέθη ή κατά κάποιο τρόπο μια παραφροσύνη σε υπερθετικό βαθμό!  

   Να λοιπόν, εάν αγαπάς τον εαυτό σου μην επιτρέπεις να μπει στην καρδιά σου η έχθρα και η εκδίκηση τα οποία είναι επιζήμια σε τόσο μεγάλο βαθμό για την προσωπική σου ζωή. Σε περίπτωση που έχει εισχωρήσει μην ακούς τι λέει. Δώσε βάση στα λόγια του Χαφίζ-ι Σιραζί που λέει:  دُنْيَا نَه مَتَاعِيسْتِى كِه اَرْزَدْبَنِزَاعِى Δηλαδή «Ο ντουνιάς δεν είναι τέτοιο εμπόρευμα ώστε να αξίζει τη διαμάχη!» Καθότι λόγω της ματαιότητας και παροδικότητας της είναι ευτελής. Εφόσον αυτή είναι η αλήθεια του μεγάλου αυτού ντουνιά, μπορείς να λογαριάσεις πόσο ασήμαντα είναι οι μικροδουλειές τούτου του ντουνιά. 

  Επίσης έχει πει:

مُدَارَا بٰا دُوسِتَانْ مُرُوَّتْ بۤا دُشْمَنَانْ ٭ آسَايِشِ دُوگِيتِى تَفْسِيرِ اِينْ دُو حَرْفَسْتْ

Δηλαδή, «Την άνεση και ασφάλεια των δυο κόσμων, δυο φράσεις ερμηνεύουν και αποδίδουν: εγκάρδια συνεννόηση με τους φίλους  και ειρηνική συμπεριφορά απέναντι στους εχθρούς.» 

  Εάν πεις: «Δεν είναι στο χέρι μου, η έχθρα βρίσκεται στον χαρακτήρα μου. Επιπλέον έχουν θίξει την ευαίσθητη φλέβα μου και δεν μπορώ να κάνω αλλιώς.»   

   Απάντηση: Εάν δεν εκδηλώσεις πράξεις διαφθοράς και κακής συμπεριφοράς, δεν ενεργείς με συκοφαντίες και τα παρεπόμενα και συνάμα έχεις επίγνωση του ελαττώματός σου, τότε δεν βλάπτει· Αφού δεν μπορείς να χαλιναγωγήσεις τη βούληση σου και δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Το γεγονός ότι γνωρίζεις το ελάττωμα σου έχει την έννοια μιας μεταμέλειας, μιας κρυφής εξομολόγησης, μιας συγκαλυμμένης μετάνοιας και μαζί με το ότι αποδέχεται την αδικία σου σε αυτή τη συνήθεια, σε λυτρώνει από το πλήγμα αυτού του κακού. Εξάλλου γράψαμε αυτό το Θέμα, της Επιστολής αυτής ώστε να διασφαλίσει την εν λόγω μετάνοια, να μην δέχεται ως δίκιο την αδικία, να μην διασύρει αδίκως τον δίκαιο αντίπαλο του. 

  Ένα αξιοσημείωτο επεισόδιο: Κάποτε ως αποτέλεσμα μιας ζηλόφθονης μεροληψίας είδα ότι, ένας θεοσεβής διανοούμενος υποβάθμισε σε βαθμό άπιστου έναν θεοσεβή και φιλάγαθο λόγιο επιστήμονα ο οποίος είχε αντίθετη πολιτική άποψη.  Ενώ κολάκευσε με σεβασμό έναν αθεόφοβο υποκριτή ο οποίος ήταν στην ίδια πολιτική άποψη με τον ίδιο. Όντας τρομαγμένος από αυτές τις άσχημες συνέπειες της πολιτικής είπα: اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَان وَالسِّيَاسَةِ  «Προσφεύγω στον Αλλάχ από το κακό του σατανά και της πολιτικής!» και από τότε αποχώρησα από την πολιτική ζωή.

 
[1] Ali Mâverdî, Edebü'd-Dünyâ ve'd-Dîn, s.10; Dîvânü'ş-Şâfiî, s.91.
[2] (Mütenebbi. bk. el-Orfü't-Tayyib fî Şerhi Dîvâni't-Tayyib, s. 2:710.)